Sturen op circulair ondernemen: kansen binnen de organisatie

Het opschalen van circulair ondernemen binnen bedrijven vraagt een breed gedragen cultuur. Steun vanuit de werkvloer, het management en de aandeelhouders is daarbij essentieel. In de praktijk blijkt deze steun echter vaak nog een belemmering. Hoe creëer je draagvlak binnen een organisatie om circulair te ondernemen? In dit artikel verkennen we steward-ownership en andere kansen op dit gebied, onder andere vanuit wet- en regelgeving.

Circulair ondernemen heeft invloed op alle onderdelen van een bedrijf. Het wordt in alle haarvaten van de organisatie meegenomen bij organisaties die zijn opgestart als circulaire onderneming. Echter, dit blijkt lastiger voor organisaties die vanuit bestaande business willen overgaan op circulair ondernemen. Vaak vormt onvoldoende bereidheid, capaciteit en/of sturing binnen het bedrijf daarbij nog een belemmering, zo blijkt uit de Rode Draden notitie 2024.

De Rode Draden-notitie beschrijft ieder jaar de grootste belemmeringen die bedrijven ervaren bij circulair ondernemen. Deze inzichten komen voort uit deskresearch, focusgroepen en een-op-een gesprekken, verrijkt met kijkjes in de bedrijfskeuken en mogelijke oplossingen. Bekijk hier de volledige Rode Draden notitie 2024.

 Steward-ownership

Hoe stuur je intern stevig op circulariteit en creëer je draagvlak in je organisatie? Dit kan bijvoorbeeld door steward-ownership. Steward-ownership draait om het idee dat degene die betrokken zijn bij een bedrijf – de stewards – het beheer en de verantwoordelijkheid dragen over het welzijn en de continuïteit van de onderneming. Dit betekent dat de focus niet alleen ligt op winstmaximalisatie, maar ook op lange termijn doelen, duurzaamheid en het behoud van de missie van het bedrijf. Kortom, een onmisbare bouwsteen voor de circulaire economie!

Met steward-ownership worden macht en financiële belangen in een onderneming van elkaar gescheiden. Er zijn geen externe aandeelhouders die de koers van de organisatie kunnen bepalen. Winst dient bij bedrijven met deze ondernemingsvorm de missie van het bedrijf.

Voorbeelden van organisaties die steward ownership als ondernemingsvorm hebben zijn optische systemen-fabrikant Zeiss, Bosch, berichtenplatform Signal en brouwerij Carlsberg. Ook in Nederland passen steeds meer bedrijven steward ownership toe. Bijvoorbeeld BuurtzorgT en Moonback. Of New Optimist, dat in 2023 caseholder was tijdens de Nationale Hackathon Circulaire Economie.

Steward-ownership biedt dus kansen om vanuit een organisatie te sturen op duurzaamheid, doordat de missie van de organisatie voorop staat. Vanuit deze ondernemingsvorm kan de organisatie verder worden ingericht met bijvoorbeeld een circulair businessmodel.

Meer weten over steward ownership? Op We Are Stewards vind je meer voorbeelden en praktische informatie over hoe dit werkt. Ook ontwikkelde We Are Stewards samen met Noorderwind de How to voor start-ups. Of bekijk de Kenniskaart Circulaire Economie van Het Groene Brein en het Versnellingshuis, waarin we onder meer uitleggen ingaan op steward-ownership, ciruclaire businessmodellen en andere aspecten van circulair ondernemen.

Sturing vanuit ontwerp

Een andere kans om intern te sturen op circulair ondernemen is door circulair ontwerp. Falco, producent van circulair straatmeubilair (bijvoorbeeld fietsenstallingen), is hier een voorbeeld van: de organisatie nam een circulair ontwerper in dienst. Een keuze die niet alleen impact had op het ontwerp zelf, maar op de hele organisatie.

Het circulair ontwerp van het straatmeubilair bij Falco vroeg aanpassingen in de hele organisatie. Bijvoorbeeld doordat circulair ontworpen producten niet het hele productieproces doorlopen: producten van gebruikt materiaal stromen later in het proces in of slaan stappen over. Daarnaast (en daardoor) vraagt circulair ontwerp aanpassingen op het gebied van inkoop, verkoop en waardebepaling.

De ervaring bij Falco is dat de keuze voor circulair ontwerp sturing vormt voor de gehele organisatie. Door de gehele organisatie heen houdt men nu meer rekening met het scheiden van materialen en gaat men zuiniger om met materialen en producten. Ook zijn grondstoffen van het straatmeubilair na gebruik herbruikbaar door het circulaire ontwerp. Dit alles leidt ertoe dat er nu, maar ook in de toekomst minder grondstoffen nodig zijn.

Meer weten over het voorbeeld van Falco? Lees het interview van Circo met John Wermink, Circulair manager van Falco. Het interview is ook te lezen in de Rode Draden notitie.

Behoefte aan kennis en kunde

Circulair ondernemen vraagt de juiste kennis en kunde van het personeel. Bij Falco is dit bijvoorbeeld kennis over materiaalgebruik. Of kennis over de wijze van monteren van straatmeubilair zodat demontage op termijn mogelijk is. Te weinig kennis en handelingsperspectief vormt de tweede Rode Draad in de Rode Draden notitie. In dit artikel gaan we hier niet verder op in. Wel willen we je inspiratie bieden. Bekijk bijvoorbeeld de Kenniskaart Circulaire Economie of andere tools van het Versnellingshuis.

Duurzaamheidsverslaglegging: een kans om draagvlak te vergroten?

Vanuit Europees en nationaal beleid is er op diverse vlakken wetgeving ontwikkeld waarmee bedrijven worden gestuurd richting circulaire bedrijfsvoering. Bijvoorbeeld de in 2023 ingevoerde Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). De CSRD verplicht een groot aantal Europese bedrijven om een duurzaamheidsrapportage te maken.

De verwachting is dat er door de CSRD in meerdere onderdelen van bedrijven draagvlak ontstaat voor duurzaam beleid en circulariteit. Ook is de verwachting dat de richtlijn gaat doorwerken naar bedrijven in de keten, waaronder veel mkb-ondernemers.

Meer weten? MVO Nederland licht in dit artikel meer toe over de CSRD.

Ketensamenwerking: belemmering en kans

Samenwerkingen vanuit een keten krijgen de laatste jaren steeds meer aandacht. Bij ketensamenwerking willen meerdere bedrijven in een keten gezamenlijk stappen zetten richting circulair. Deze samenwerkingen noemen we keteninitiatieven.

Aansluiten bij keteninitiatieven biedt voor ondernemingen kansen om te sturen op circulariteit. Het stimuleert de organisatie mee te gaan in de transitie naar circulair en de bedrijfsvoering hierop aan te passen. Dit zorgt voor sturing en draagvlak in de organisatie om circulair ondernemen op te schalen.

Stichting Wood Loop is een voorbeeld van zo’n keteninitiatief waarin meerdere partijen succesvol samenwerken. De stichting maakt spaanplaten van resthout van meubelmakers en houtverwerkers – hout dat normaliter naar de afvalverwerker gaat. Hierbij combineert Wood Loop de bezorging van plaatmateriaal met het retourneren van houtresten. Deze geretourneerde houtresten worden uiteindelijk gebruikt om nieuwe spaanplaten te maken.

Stichting Wood Loop toont aan dat samenwerking in de keten essentieel is in de circulaire economie. De stichting won in 2024 de Circular Chain Award, de prijs voor de meest succesvolle ketensamenwerking op het gebied van circulair ondernemen. Het keteninitiatief is een goed voorbeeld van hoe ketensamenwerking kan leiden tot besparing van grondstoffen.

Ondersteuning nodig bij jouw keteninitiatief? Het Versnellingshuis ondersteunt keteninitiatieven in diverse projecten. Bijvoorbeeld in Moonshotprojecten en ketendoorbraakprojecten. Of de Subsidie Circulaire Ketenprojecten van RVO, die mkb-ondernemers de kans bidt om met hun keten circulaire projecten te realiseren in de product- of materiaalketen.

Meer weten over Wood Loop? Lees het hier!

Ondersteuning vanuit Het Versnellingshuis

De Rode Draden worden opgesteld vanuit het Versnellingshuis, waarin we ondernemers, bedrijven en organisaties helpen de (volgende) stappen te zetten in de circulaire economie. Het Versnellingshuis inspireert en informeert, brengt je in contact met andere ondernemers of verbindt je aan expertise uit het netwerk.

Heb jij hulp nodig bij circulair ondernemen in jouw organisatie? Neem contact op, dan kijken we wat we voor je kunnen doen.