Inheems perspectief volgens Raki Ap: de onderliggende oorzaken en machtsstructuren van de klimaatcrisis aanpakken

Het Groene Brein zet zich in voor een nieuwe, circulaire economie door wetenschap en praktijk samen te brengen. We werken aan transities zoals de energietransitie, duurzaam onderwijs, regeneratieve landbouw en consumptiegoederen. Binnen al deze onderwerpen zien we dat het thema klimaatrechtvaardigheid steeds belangrijker wordt. En dat diverse groepen zoals inheemse volken weinig inspraak hebben op deze onderwerpen in Nederland. Daarom interviewen we een aantal belangrijke figuren in de inheemse klimaatbeweging in Nederland. Wat drijft hen en hoe kunnen we hun perspectief beter borgen in het maken van klimaatoplossingen? Vandaag spreken we Raki Ap, rijksambtenaar en campagner bij Free West Papua.

De laatste jaren zien we je steeds vaker als spreker op het gebied van klimaatrechtvaardigheid voorbijkomen. Hoe zou jij je werk en je missie omschrijven?

‘’Dat kan kloppen, want ik probeer eigenlijk overal te zijn. Als inheems storyteller en als campagner van Free West Papua, pop ik overal op. Daarnaast ben ik vanaf 2017 ben ik politiek actief bij Groenlinks. Een eerlijke wereld, inclusie, duurzaamheid, dat spreekt mij aan want dat is helaas niet vanzelfsprekend in West Papua.

Via Groenlinks ben ik in contact gebracht met de klimaatbeweging in Nederland. Sindsdien zet ik me in om West Papua op de politieke agenda te krijgen. Ik begon door al die gesprekken steeds meer intersecties te zien tussen waar de klimaatbeweging hier voor strijdt, en de problematiek die in West Papua spelen: mensenrechtenschending, het recht op zelfbeschikking en een ecologische crisis. Kijk  bijvoorbeeld naar campagnes van Greenpeace over ontbossing: West Papua heeft een van de grootste tropische bossen ter wereld, maar hun stem zie ik hier niet in terug. Langzamerhand realiseerde ik me dat wij missen in dit narratief, terwijl we een gigantische gemene deler hebben.’’

Zou je zeggen dat je die gemene deler zichtbaar wilt maken in klimaatcampagnes?

‘’Het is meer dan dat: We moeten het hebben over kapitalisme. Dáár moeten die campagnes over gaan. Want dat is een van de grootste oorzaken hoe we in deze ellende terecht zijn gekomen. Dat is wat ik wil benoemen. Of het nu over ontbossing gaat of over de energietransitie: dit is wat er onder ligt.

Ik wil in al mijn werk, in campagnes maar ook wanneer ik bijvoorbeeld lezingen geef, de intersecties tussen die verschillende onderwerpen duidelijk maken. Een onderdeel daarvan is het blootleggen van machtsstructuren. Dit zie je terug bij de energietransitie, waar een grote hoeveelheid nikkel voor nodig is. Indonesië is op dit moment de grootste transporteur van nikkel. Wie bepaalt dan de prijs voor de energietransitie? Als we niet oppassen, worden dat wéér de Indonesiërs. Wanneer we de onderliggende problemen en machtsstructuren niet benoemen, herhaalt de geschiedenis zichzelf. Mensen zullen, al is het met de beste intenties, opnieuw besluiten nemen waardoor we in deze situatie terecht zijn gekomen. En mensen, in dit geval de Inheemse Papoea’s, zullen opnieuw buitenspel gezet worden.’’

Duurzaamheid is een privilege, voor mij gaat het om klimaatrechtvaardigheid.

Je noemt begrippen zoals kapitalisme, rechtvaardigheid en intersecties. Zijn dat ook de facetten die samen voor jou het begrip ‘duurzaamheid’ vormen? Of heb jij een andere definitie die je aanhoudt?

‘’Duurzaamheid is een privilege, voor mij gaat het om klimaatrechtvaardigheid. Duurzaamheid houdt zich niet bezig met of een transitie eerlijk is. Het individualiseert het thema. Wanneer ik als burger zonnepanelen plaats en geen vlees eet, dan zou men mij duurzaam kunnen noemen. Maar het concept klimaatrechtvaardigheid vraagt van mij dat ik naar mijn impact buiten de bubbel kijk. Welke uitstoot en gevolgen hebben mijn acties ook buiten mijn directe omgeving? En wie dragen die gevolgen? Duurzaamheid gaat daarin in mijn optiek niet ver genoeg.’’

Je bent nu al een aantal jaar bezig dit gesprek in Nederland op gang te krijgen. Waarom staan we waar we nu staan? Is er nog te weinig kennis bekend, of luisteren we te weinig naar mensen zoals jij?

‘’Ik kom op allerlei verschillende plekken en spreek zeer diverse mensen. Ik geef gastcolleges aan studenten, maar ook aan topmensen bij prominente instituten. Overal zie ik dat mensen gewoon overdonderd raken van de info die ik ze geef. Als mensen in invloedrijke posities niet eens weten over West-Papua, hoeveel weet de gemiddelde ondernemer er dan van? Bewustwording is het aller belangrijkste, en die is er gewoon nog niet genoeg.’’

Kan je eens vertellen hoe zo’n proces richting klimaatrechtvaardigheid eruit ziet? Het begint met bewustzijn, dus. En dan?

‘’Vervolgens ligt het aan de bereidheid van de ontvanger. Daar heb ik geen invloed op. Maar in mijn ervaring doet het de meeste mensen echt wat als ze dit verhaal horen. Eerst is er ruimte voor ongemak en is de informatie over schandalen moeilijk te verteren. Dan komt er iets los: de vraag ‘wat kan ik doen?’. Ik antwoord dan dat iedereen de positie heeft om iets te veranderen. Jij kan die goede ally zijn van dit verhaal. Jij kan ruimte creëren vanuit jouw positie voor dit verhaal. Of dat nu is door middel van gesprekken, of door te doneren aan anderen die dat doen.

Dit proces zet ik gang door het voor de luisteraar voelbaar te maken. Dit is een opdracht die ik vaak aan de deelnemer, en nu ook aan jou als lezer wil meegeven.

Schrijf je mooiste herinnering op aan jouw erfgoed, aan een stuk natuur dat voor jou veel betekent. Wat betekent het voor jou? Wat voor herinnering komt er op, hoe voelt dat? Denk er met die tederheid aan.

Onthoud die tederheid als ik dat stuk papier zou verscheuren. Dat doet pijn. Dan snap jij nu wat het met inheemse mensen doet dat hun natuur wordt verwoest. Het is onze woonplek, onze apotheek, onze leefomgeving.

Ik wil iedereen uitnodigen om dit gevoel om te draaien naar een handelingsperspectief wat bij jou past.’’

Benieuwd naar meer van Raki’s werk? In deze dit artikel van de Correspondent vertelt hij nog meer over hemzelf en de geschiedenis van West Papua.

Interview: Sarah Herforth en Eva de Ligt