Impact volgens…Renzo Akkerman: nieuwe businessmodellen en het waarderen van reststromen in de logistiek

De logistieke sector is wellicht niet de eerste sector waar je aan denkt bij de Circulaire Economie, maar er liggen hier allerlei kansen en uitdagingen op het gebied van de CE, aldus Renzo Akkerman. Hij is Associate Professor in Operations Research and Logistics bij Wageningen Universiteit. Renzo is gespecialiseerd in logistiek in de voedingsmiddelenindustrie. Ook werkte hij samen met Het Groene Brein aan LogiCE, een groot project over logistiek in de CE.

Om even te beginnen: wat is volgens jou logistiek?

‘’Ik heb een brede definitie van logistiek. Ik gebruik ook vaker de term supply chain management: de infrastructuur tussen vraag en aanbod. Het ontwerpen van een logistiek netwerk is daar een onderdeel van, het aansturen van dat netwerk is er een onderdeel van, het afstemmen van verschillende partijen die daarin moeten samenwerken is er een onderdeel van… Maar transport, waar de meeste mensen aan denken bij logistiek, is daar maar één onderdeel van: wat wij onderzoeken in de logistiek is breder dan dat.‘’

Hoe werk jij samen met de praktijk?

‘’Het stukje praktijksamenwerking zit hem in de samenwerking met bedrijven en studenten. We lossen vragen uit de praktijk op door het als wetenschappelijke casus te gebruiken. Een voorbeeld daarvan is de afsluitende opdracht in een vak dat we met de praktijk hebben opgezet, met FrieslandCampina en DSM. Hier maakten de studenten een duurzamer alternatief, door bijvoorbeeld een knijpzakje yoghurt te maken dat volledig plantaardig is en hiervan de supply chain te ontwerpen en de carbon footprint te berekenen.

Het is eigenlijk heel logisch dat de logistiek veel samenwerkt met de praktijk: we zijn een soort ingenieurs, we willen vooral praktijkproblemen oplossen. Bijvoorbeeld door de food waste in de voedselindustrie tegen te gaan’’.

Minder food waste, dat is dus een manier hoe de logistiek kan bijdragen aan duurzame doelen. Zijn er ook andere thema’s in de logistiek waar potentie op het gebied van duurzaamheid ligt?

‘’Zeker, dat hebben we onder andere onderzocht in het LogiCE project met het Groene Brein. Daar werden de logistieke uitdagingen in de CE in kaart gebracht. Een van de kernuitkomsten als aandachtspunt is het verschil tussen centrale en decentrale systemen. Reststromen zijn bijvoorbeeld vaak decentraal. Ga je dat allemaal decentraal ophalen en op een centrale plek verwerken? Of dat mogelijk is hangt van allerlei factoren af, bovendien komt er bij reststromen van biomassa of voeding een mate van tijdsdruk kijken waar je rekening mee moet houden. Dat leidt tot de vraag: hoe richt je dat logistieke proces dan in?’’

Interdisciplinair samenwerken is essentieel voor de transitie naar de CE op het gebied van logistiek.

Je werkt veel samen met de praktijk. De meeste leden werken naast die praktijksamenwerking, ook veel interdisciplinair samen. Hoe zit dat bij jou, is interdisciplinariteit een uitdaging voor de transitie naar de CE op het gebied van logistiek?

‘’Je kan waarschijnlijk zelfs zeggen dat interdisciplinair werken essentieel is. Als je het hebt over decentrale restwaarden verwaarden, iets wat we allemaal graag willen, dan moet het mogelijk zijn om dat technologisch op kleinere schaal waar te maken. Samenwerking tussen technologische innovaties en de logistieke systemen daaromheen die in reactie daarop veranderen, is dus heel belangrijk. Het één reageert op het ander. Dat zijn dus heel belangrijke interacties, wanneer je het hebt over circulaire innovaties.

Op dezelfde manier kan ik allerlei logistieke systemen verzinnen die goed in elkaar zitten en een goede carbon footprint hebben, maar je moet ook rekening houden met het consumentengedrag. Daarom werken mijn collega’s in onze projecten veel samen met onderzoekers die naar consumentengedrag kijken. Waar eerder in de keten de link met technologische disciplines belangrijk is, komt later de link met marketing en consumentengedrag kijken. Afhankelijk van waar je in de keten werkt, moet je dus de samenwerking met andere disciplines opzoeken.’’

Kan je een voorbeeld geven van een huidig onderzoek waar je mee bezig bent?

‘’Samen met de TU Eindhoven, Hogeschool Utrecht en NHL Stenden doen we een project over circular business models richting logistiek. We zijn bezig met een soort test: hoe ver zijn bedrijven in het meenemen van circulariteit in hun logistiek? Ik ben zelf binnen dat project vooral bezig met modellen die kijken naar hoe je beter met de onzekerheid van aanvoer om kunt gaan. Wanneer je een businessmodel bouwt op een reststroom, kan je niet aan je leverancier vragen ‘Doe volgende week maar even twee pallets extra’. Je gaat van vraag-gestuurde ketens naar aanbod-gestuurde ketens. Dat vraagt om een hele andere manier van logistiek aansturen. Daarom vragen we ons in dit project af hoe je je productieproces dan inricht, en wat voor opties zijn er zijn om restromen efficiënt te verwaarden? Ik richt me dus vooral op beslissingsproblemen daaromheen.’’

Hoe gaat verwaarding van reststromen plaatsvinden als er meerdere partijen bij betrokken zijn? Hoe worden de kosten en baten eerlijk verdeeld in zulke nieuwe ketens?

Je hebt ook meegeschreven aan het artikel van het Groene Brein dat verscheen in tijdschrift Milieu, ‘Macht en Waarde in de CE’. We hebben het al eerder over de ‘verwaarding’ van reststromen gehad. Wat is de relatie tussen aan de ene kant de thema’s macht en waarde, en aan de andere kant de logistiek en voedselindustrie?

‘’Circulaire businessmodellen vragen om samenwerking en nieuwe ketens, bijvoorbeeld omdat je met een materiaal gaat werken wat niet standaard op de radar staat als leverancier. Dat vraagt om discussie: Hoe gaat die verwaarding plaatsvinden als er meerdere partijen bij betrokken zijn? Hoe worden de kosten en baten eerlijk verdeeld in zulke nieuwe ketens?

Dat zijn vragen die interessant zijn voor de hele transitie naar de CE maar ook zeker voor de logistiek, vandaar dat ik meegeschreven heb aan dat artikel. Wat je ook ziet, is dat wanneer er een verschuiving komt naar meer retourlogistiek of meer servicelogistiek, dat je in eerste instantie waarschijnlijk minder gaat verkopen. De waardecreatie in de keten kan dan naar andere partijen verschuiven. We zijn er in ons vakgebied heel goed in om vanuit één bedrijf te denken. Terwijl in de ketens in de CE er denk ik steeds vaker meerdere partijen in een keten zitten. Wat zijn de prikkels voor al die partijen om circulair te gaan werken? Dat hangt af van die waardeverdeling en creatie.’’

Er spelen allerlei uitdagingen en kansen in de logistieke sector, rondom thema’s zoals macht en waarde, verschuivingen naar nieuwe business modellen en onzekerheid van restromen. Kortom: er is nog veel meer te zeggen over circulaire logistiek. Daarom organiseert Het Groene Brein op 31 augustus een vierde Duurzame Doorbraak over Circulaire Logistiek! Schrijf je vast in: https://circl.nl/programma/de-duurzame-doorbraak-4-circulair-op-rolletjes.